Alimenty, czyli regularne świadczenia pieniężne na rzecz osoby uprawnionej (najczęściej dziecka, ale także byłego małżonka lub rodzica), mają w polskim prawie charakter szczególny. Wynika to z ich celu – zapewnienia środków utrzymania osobom, które nie są w stanie samodzielnie się utrzymać. Dlatego też egzekucja alimentów jest traktowana priorytetowo, a komornik ma w tym zakresie szersze uprawnienia niż przy ściąganiu innych długów.

Egzekucja alimentów – priorytet i szersze możliwości komornika

Gdy osoba zobowiązana do płacenia alimentów (dłużnik alimentacyjny) uchyla się od tego obowiązku, osoba uprawniona (wierzyciel alimentacyjny) lub jej przedstawiciel ustawowy (np. rodzic, opiekun prawny) może złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej. Wniosek ten, wraz z tytułem wykonawczym (najczęściej wyrokiem sądu zasądzającym alimenty, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności), składa się do komornika. Co istotne, w sprawach o alimenty wierzyciel jest zwolniony z kosztów komorniczych – obciążają one dłużnika.

Komornik, prowadząc egzekucję alimentów, ma do dyspozycji szerszy wachlarz narzędzi niż przy egzekucji innych należności. Wynika to z faktu, że alimenty służą zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych, a ich niespłacanie może prowadzić do poważnych konsekwencji dla osoby uprawnionej.

Jakie narzędzia ma komornik w egzekucji alimentów?

Przede wszystkim, komornik może zająć większą część wynagrodzenia dłużnika alimentacyjnego niż w przypadku innych długów. Przy egzekucji „zwykłych” należności komornik musi pozostawić dłużnikowi kwotę wolną od potrąceń (zależną od minimalnego wynagrodzenia). Przy alimentach kwota ta jest znacznie niższa – komornik może zająć do 3/5 (60%) wynagrodzenia, niezależnie od jego wysokości. To oznacza, że dłużnikowi alimentacyjnemu pozostaje do dyspozycji jedynie 40% wynagrodzenia.

Komornik ma także ułatwiony dostęp do informacji o majątku dłużnika. Może np. składać zapytania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS), urzędu skarbowego, banków, spółdzielni mieszkaniowych, a nawet do pracodawcy – bez konieczności uzyskiwania zgody dłużnika. Ma to na celu ustalenie, czy dłużnik posiada jakiekolwiek źródła dochodu lub majątek, z którego można zaspokoić roszczenia alimentacyjne.

Ponadto, komornik może zająć wszelkie ruchomości dłużnika (np. samochód, sprzęt RTV/AGD, meble), nieruchomości (mieszkanie, dom, działkę), a także inne prawa majątkowe (np. wierzytelności, udziały w spółkach). W przypadku alimentów nie obowiązują ograniczenia dotyczące zajmowania niektórych przedmiotów, które są niezbędne do życia (jak np. lodówka czy pralka) – komornik może zająć wszystko, co ma jakąkolwiek wartość, z wyjątkiem przedmiotów bezwzględnie wyłączonych spod egzekucji (np. przedmioty osobistego użytku o niewielkiej wartości, zapasy żywności, przedmioty niezbędne do wykonywania zawodu).

Co więcej, komornik może wpisać dłużnika alimentacyjnego do rejestru dłużników niewypłacalnych prowadzonego przez Krajowy Rejestr Sądowy (KRS). Taki wpis może znacznie utrudnić dłużnikowi funkcjonowanie w obrocie gospodarczym (np. zaciąganie kredytów, prowadzenie działalności gospodarczej).

W skrajnych przypadkach, gdy dłużnik alimentacyjny uporczywie uchyla się od płacenia alimentów, komornik może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Niealimentacja jest bowiem przestępstwem ściganym z urzędu (art. 209 Kodeksu karnego) i grozi za nią kara grzywny, ograniczenia wolności, a nawet pozbawienia wolności do lat 2.

Dłużnik alimentacyjny – jakie ma prawa?

Mimo szerokich uprawnień komornika w egzekucji alimentów, dłużnik alimentacyjny nie jest pozbawiony praw. Może on:

• Składać skargi na czynności komornika, jeśli uważa, że są one niezgodne z prawem lub naruszają jego prawa.
• Wnosić o ograniczenie egzekucji, jeśli wykaże, że zajęcie określonego składnika majątku jest dla niego szczególnie uciążliwe i uniemożliwia mu normalne funkcjonowanie.
• Wnosić o zawieszenie lub umorzenie postępowania egzekucyjnego, jeśli wykaże, że spłacił cały dług lub że egzekucja jest prowadzona na podstawie wadliwego tytułu wykonawczego.
• W przypadku zmiany sytuacji (np. utraty pracy, pogorszenia stanu zdrowia), może wystąpić do sądu o obniżenie alimentów.

Podsumowanie – alimenty, czyli szczególny dług

Egzekucja alimentów jest prowadzona w sposób bardziej rygorystyczny niż egzekucja innych długów. Komornik ma w tym zakresie szerokie uprawnienia, a dłużnik alimentacyjny jest w trudniejszej sytuacji niż inni dłużnicy. Wynika to z faktu, że alimenty służą zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych osób uprawnionych, a ich niespłacanie ma poważne konsekwencje społeczne. Najlepszym rozwiązaniem jest oczywiście regularne płacenie alimentów i unikanie sytuacji, w której konieczna jest interwencja komornika. W przypadku problemów ze spłatą warto jak najszybciej skontaktować się z wierzycielem lub sądem i szukać polubownego rozwiązania.