Kontakt z komornikiem sądowym i perspektywa egzekucji długów to sytuacje niezwykle stresujące. Wiele osób czuje się bezradnych i przytłoczonych, nie wiedząc, jak się zachować i jakie przysługują im uprawnienia. Pamiętaj jednak, że postępowanie egzekucyjne to formalna procedura prawna, a Ty jako dłużnik masz swoje prawa, których komornik musi przestrzegać. Znajomość tych praw jest kluczowa, aby przejść przez ten trudny okres w sposób jak najmniej dotkliwy i mieć pewność, że działania komornika mieszczą się w granicach prawa.

Komornik działa na podstawie prawa – nie jest wszechmocny

Przede wszystkim musisz wiedzieć, że komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym, który działa na podstawie i w granicach prawa. Jego zadaniem jest wykonywanie orzeczeń sądowych (lub innych tytułów wykonawczych), a nie dowolne działanie na szkodę dłużnika. Komornik nie może działać samowolnie – każda jego czynność musi mieć podstawę prawną, wynikającą najczęściej z Kodeksu postępowania cywilnego oraz ustawy o komornikach sądowych. Nie jest on stroną sporu między Tobą a wierzycielem, a jedynie organem powołanym do przymusowego wykonania zobowiązania.

Prawo do informacji – musisz wiedzieć, za co i ile

Jednym z Twoich podstawowych praw jest prawo do pełnej informacji o prowadzonej egzekucji. Masz prawo wiedzieć:

• Na jakiej podstawie działa komornik: Komornik musi Cię poinformować, na podstawie jakiego tytułu wykonawczego (np. wyroku sądu, nakazu zapłaty z klauzulą wykonalności) prowadzi egzekucję. Masz prawo wglądu do tego dokumentu w kancelarii komorniczej.

• Jaka jest dokładna wysokość długu: Musisz znać nie tylko kwotę główną zadłużenia, ale także wysokość naliczonych odsetek, kosztów sądowych i kosztów egzekucyjnych. Komornik powinien przedstawić Ci szczegółowe rozliczenie.

• Jakie czynności podejmuje komornik: Powinieneś być informowany o kluczowych czynnościach egzekucyjnych, takich jak zajęcie wynagrodzenia, rachunku bankowego czy planowana licytacja ruchomości lub nieruchomości (choć zawiadomienie o zajęciu wynagrodzenia często najpierw trafia do pracodawcy).

Ochrona minimum egzystencji – czego komornik nie może zająć?

Prawo chroni dłużnika przed pozbawieniem go środków niezbędnych do życia. Istnieje szereg ograniczeń w egzekucji, które gwarantują Ci zachowanie pewnego minimum:

• Ochrona wynagrodzenia za pracę: Komornik nie może zająć całego Twojego wynagrodzenia. Co miesiąc musi pozostawić Ci do dyspozycji tzw. kwotę wolną od potrąceń, która jest równa minimalnemu wynagrodzeniu za pracę netto (po odliczeniu składek i podatków). Wyjątkiem jest egzekucja alimentów – wtedy komornik może zająć do 60% wynagrodzenia, nie stosując kwoty wolnej.

• Świadczenia wyłączone spod egzekucji: Niektóre świadczenia pieniężne są całkowicie chronione przed zajęciem komorniczym. Należą do nich m.in. świadczenia wychowawcze (np. 800+), świadczenia z pomocy społecznej, zasiłki dla opiekunów, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe, dla sierot zupełnych, a także alimenty otrzymywane przez Ciebie na rzecz dziecka.

• Ochrona środków na rachunku bankowym: Również na koncie bankowym obowiązuje kwota wolna od zajęcia, która jest ustalana na dany rok kalendarzowy i wynosi równowartość 75% minimalnego wynagrodzenia brutto. Dopiero środki przekraczające tę kwotę mogą zostać zajęte przez komornika.

• Rzeczy osobiste i niezbędne do życia: Komornik nie może zająć przedmiotów urządzenia domowego niezbędnych dla Ciebie i Twojej rodziny (np. lodówki, pralki, podstawowych mebli, pościeli), codziennych ubrań, zapasów żywności i opału na okres jednego miesiąca, narzędzi niezbędnych do Twojej pracy zarobkowej (z pewnymi ograniczeniami), przedmiotów niezbędnych do nauki czy praktyk religijnych, a także przedmiotów służących osobie niepełnosprawnej.

Prawo do poszanowania godności i nietykalności

Egzekucja komornicza, choć bywa dolegliwa, musi być prowadzona z poszanowaniem Twojej godności. Komornik i pracownicy jego kancelarii powinni zachowywać się kulturalnie i profesjonalnie. Czynności egzekucyjne w Twoim mieszkaniu mogą być prowadzone tylko w dni robocze i w porze dziennej (od 7:00 do 21:00), chyba że zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające prowadzenie ich w nocy lub w dni wolne od pracy (co wymaga zgody prezesa sądu rejonowego). Komornik może użyć środków przymusu bezpośredniego tylko w wyjątkowych, ściśle określonych prawem sytuacjach (np. w razie oporu dłużnika) i w sposób proporcjonalny.

Prawo do składania wniosków i skarg

W toku postępowania egzekucyjnego masz prawo do aktywnego udziału i obrony swoich interesów. Możesz składać do komornika różne wnioski, np. o ograniczenie egzekucji, o zwolnienie spod zajęcia określonych przedmiotów (jeśli są wyłączone ustawowo), czy o rozłożenie spłaty na raty (choć komornik nie ma obowiązku się na to zgodzić bez zgody wierzyciela).

Jeśli uważasz, że komornik naruszył przepisy prawa lub Twoje prawa, masz prawo złożyć skargę na czynności komornika. Skargę wnosi się do sądu rejonowego, przy którym działa komornik, za pośrednictwem samego komornika, w terminie 7 dni od dnia dokonania czynności lub dnia, w którym dowiedziałeś/aś się o jej dokonaniu.

Prawo do obecności przy czynnościach

Masz prawo być obecny/a przy niektórych czynnościach egzekucyjnych dokonywanych przez komornika, na przykład podczas zajmowania ruchomości w Twoim mieszkaniu. Twoja obecność pozwala na kontrolę prawidłowości działań komornika i ewentualne zgłaszanie zastrzeżeń.

Podsumowanie: Znajomość praw – Twoja tarcza w egzekucji

Postępowanie egzekucyjne to trudny czas, ale nie jesteś w nim bezbronny/a. Prawo przyznaje Ci szereg uprawnień, które mają chronić Twoje podstawowe interesy i zapewnić minimum egzystencji. Kluczem jest znajomość tych praw i umiejętność ich egzekwowania. Nie bój się pytać komornika o podstawę jego działań, weryfikować wysokość zadłużenia i składać wnioski czy skargi, jeśli uważasz, że Twoje prawa zostały naruszone. W razie wątpliwości lub skomplikowanej sytuacji zawsze warto rozważyć skorzystanie z pomocy profesjonalnego prawnika. Pamiętaj, że znajomość swoich praw to Twoja najważniejsza tarcza w starciu z egzekucją komorniczą.